Greece. Brand New?

Ομιλία του Γιώργου Αναστασιάδη στην ημερίδα "Μια Συνεκτική Αναπτυξιακή Προοπτική της Ελλάδας Απέναντι στην Κρίση" του Ευρωπαϊκού Κέντρου Αριστείας Jean Monnet του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, που έγινε τη Δευτέρα, 2 Ιουλίου 2012

Ελλάδα: Μια ισχυρή χώρα προέλευσης για τα brands

Άρθρο μου από το λεύκωμα Brands4Greece (12/2012)

Μαύρο Χρυσάφι

Κάποιοι Έλληνες καταφέρνουν να παράγουν μαύρο χαβιάρι της υψηλότερης δυνατής ποιότητας

Μια εξαιρετική συνεντευξη της κυρίας Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ

Την συνέντευξη έδωσε η κυρία Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ στις 18/10/2012 στην κυρία Ευαγγελία Κακλειδάκη, στο maga.gr, από το οποίο και αναδημοσιεύεται.

Made in Greece σε 12 Βήματα

Μια σειρά άρθρων μου για το πώς θα χτίσουμε στην Ελλάδα διεθνή brands

28.11.10

"Παρελθόν ο καταναλωτισμός, μέλλον η αειφορία" Ο Ερικ Ασαντουριάν, Aμερικανός ανθρωπολόγος και περιβαλλοντολόγος, μιλάει για την ανάγκη να αλλάξουμε τις συνήθειές μας

Ερευνητής, επιστήμονας, ακτιβιστής, λάτρης της ζωής στη Φύση. Αισιόδοξος, αλλά ταυτόχρονα ρεαλιστής, ο Ερικ Ασαντουριάν, συντονιστής της έκδοσης «Κατάσταση του Κόσμου 2010, Ο πολιτισμός σε Μετάβαση, από τον Καταναλωτισμό στην Αειφορία» του καταξιωμένου διεθνώς Ινστιτούτου WorldWatch, μιλάει στην «Κ» για την πληγή του καταναλωτισμού και υποστηρίζει πως αν η ανθρωπότητα απαγκιστρωθεί από αυτήν, μπορεί να βαδίσει με σιγουριά σε μια πορεία που θα της εξασφαλίσει αειφορία και ποιότητα ζωής.

Ας μάθουμε να δουλεύουμε λιγότερες ώρες, να ζούμε με λιγότερα υλικά αγαθά, να προσφέρουμε περισσότερη εθελοντική εργασία και θα κερδίσουμε σε όλα τα άλλα, υποστηρίζει ο γνωστός Αμερικανός περιβαλλοντολόγος και ανθρωπολόγος, ο οποίος μάς προτρέπει να αλλάξουμε τις αντιλήψεις μας, να επιστρέψουμε σε έναν τρόπο ζωής που είναι πολύ πιο κοντά στον άνθρωπο, που θα αναδείξει και πάλι τις μεταξύ μας σχέσεις και τη σχέση μας με το περιβάλλον. Το κλειδί δεν βρίσκεται μόνο στην ανακύκλωση ή στην αλλαγή των καταναλωτικών μας συμπεριφορών, βρίσκεται στη δύναμη που διαθέτει ο καθένας από εμάς να χρησιμοποιήσει τους θεσμούς προκειμένου να διαμορφώσει ένα νέο πολιτισμικό μοντέλο.
– Κατ’ αρχήν θα ήθελα να διευκρινίσω τι εννοείτε με τη λέξη «πολιτισμός». Οταν μιλάτε για τον μετασχηματισμό του πολιτισμού, αναφέρεστε στον δυτικό πολιτισμό, σωστά;
– Οχι. Αναφέρομαι στον πολιτισμό ως σύστημα αξιών και συμπεριφορών. Ο ορισμός του «πολιτισμού» που χρησιμοποιούμε στο βιβλίο αφορά το σύνολο όλων των προτύπων, των συμβόλων, των αξιών και των παραδόσεων, με τις οποίες μεγαλώνει ένας άνθρωπος και θεωρούνται «φυσικές». Η συζήτησή μας αυτή τη στιγμή, όσα διδαχθήκαμε στο σχολείο, όσα μας δίδαξαν οι γονείς μας, το facebook, to twitter, ραδιοφωνικά προγράμματα, η διαφήμιση, όλα αυτά λειτουργούν συνολικά ώστε να διαμορφώσουν την πραγματικότητα στην οποία ζούμε. Αναφέρομαι συνεπώς σε πολιτισμικά μοντέλα, και ο καταναλωτισμός διέπει ολοένα και περισσότερα πολιτισμικά μοντέλα στον κόσμο. Στόχος λοιπόν είναι η μετάβαση από τον καταναλωτισμό, που χαρακτηρίζει τα πολιτιστικά μοντέλα συνολικά, στην αειφορία.
– Ο καταναλωτισμός έχει λειτουργήσει ως η κινητήρια δύναμη της αμερικανικής οικονομίας σχεδόν από την ίδρυση των Ηνωμένων Πολιτειών. Βλέπουμε πως ακόμη και σήμερα χρησιμοποιείται ως μοχλός προκειμένου η αμερικανική οικονομία να ξεπεράσει μια από τις χειρότερες κρίσεις στην ιστορία της. Πού πιστεύετε ότι θα οδηγήσει αυτό;
– Είναι ενδιαφέρον, διότι όταν όλη αυτή η τάση ενισχύθηκε ιδιαίτερα μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο προκειμένου η αμερικανική οικονομία να σταθεί στα πόδια της, ήμασταν ικανοποιημένοι διότι δεν γνωρίζαμε τι ζημιά μπορεί να προκαλέσει στο φυσικό μας περιβάλλον. Τώρα όμως ξέρουμε ότι το καταναλωτικό μοντέλο που ακολουθούμε καταστρέφει το φυσικό μας περιβάλλον στο οποίο βασίζεται η επιβίωσή μας. Και δεν αναφέρομαι μόνο στις κλιματικές αλλαγές, οι οποίες αποτελούν μια μόνο παράμετρο του προβλήματος.
Ολη αυτή η κατάσταση λοιπόν οδηγεί στην υπονόμευση των συστημάτων από τα οποία εξαρτάται η επιβίωσή μας ως ανθρώπινο είδος και τελικά σε τεράστιες κοινωνικές και οικολογικές εκρήξεις. Το ερώτημα επομένως είναι, αποφασίζουμε συλλογικά να εγκαταλείψουμε τον πολιτισμό του καταναλωτισμού ή απομακρυνόμαστε χωρίς τη θέλησή μας, εξαιτίας των αλλαγών που ούτως ή άλλως θα καταστήσουν αυτό το σύστημα μη βιώσιμο; Εγώ προσωπικά πιστεύω ότι αυτό το σύστημα μάς έχει τόσο διαποτίσει, ώστε αν και ελπίζω ότι θα επιλέξουμε συνειδητά να απομακρυνθούμε από αυτό, ωστόσο θεωρώ ότι θα υπάρξουν εκρήξεις οι οποίες θα μας αναγκάσουν να υιοθετήσουμε ένα άλλο πολιτισμικό μοντέλο που δεν θα βασίζεται στον καταναλωτισμό, αλλά σε ένα τελείως διαφορετικό σύστημα αξιών.
Προληπτική δράση
– Εσείς ο ίδιος έχετε παραδεχθεί ότι η διαδικασία μετάβασης από το ένα μοντέλο στο άλλο θα είναι μακροχρόνια. Εχουμε όμως την πολυτέλεια του χρόνου;

– Ναι την έχουμε, γιατί θεωρώ πως ένα από τα προβλήματα του σύγχρονου περιβαλλοντικού κινήματος είναι ότι ανησυχούμε υπερβολικά για την κατάρρευση του πολιτισμού. Φυσικά και κάτι τέτοιο έχει αρχίσει να συμβαίνει. Δεν είναι όμως η πρώτη φορά. Πολλοί ανθρώπινοι πολιτισμοί, αν ανατρέξει κανείς στην Ιστορία, εξαφανίστηκαν, όμως δεν εξαφανίστηκε το ανθρώπινο είδος.

Ακόμη λοιπόν και αν επιβεβαιωθεί αυτό το ακραίο σενάριο και περάσουμε πάλι μια εποχή, ας την πούμε, Μεσαίωνα, δεν σημαίνει ότι θα οδηγηθούμε σε αφανισμό ως είδος, αλλά θα υπάρξει κάτι άλλο που θα γεννηθεί στη θέση του σημερινού μοντέλου.

Το πότε θα εξαρτηθεί από το πόσο γρήγορα θα δράσουμε και πόση ζημιά θα έχουμε προκαλέσει πριν οδηγηθούμε στον μετασχηματισμό. Ο σκοπός όμως είναι να δράσουμε προληπτικά ώστε να μη φθάσουμε σε ακραίες καταστάσεις.

Ο τρόπος διαχείρισης

– Υπάρχουν πάντως πολλοί που πιστεύουν ότι η ανθρωπότητα είναι ούτως ή άλλως καταδικασμένη...

– Τι σημαίνει ακριβώς αυτό; Υπήρξαν περίοδοι στην ιστορία της ανθρωπότητας, κατά τις οποίες οι κλιματικές αλλαγές ανάγκαζαν τους ανθρώπους να αλλάξουν τρόπο ζωής. Μπορεί να ευθυνόμαστε για ένα μεγάλο μέρος των προβλημάτων του πλανήτη, αν όμως είμαστε αρκετά έξυπνοι μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματα αυτά, με συγκεκριμένες κινήσεις διαχείρισης της κρίσης.
Βεβαίως, αν οι κλιματικές αλλαγές συμβούν όπως προβλέπουν οι επιστήμονες, θα υπάρξουν τεράστιες καταστροφές, όπως πλημμύρες, αφανισμός ένας μεγάλου τμήματος της καλλιεργήσιμης γης, τεράστιες μετακινήσεις πληθυσμών κ.λπ. Κι αν συμβούν όλα αυτά, θα υπάρξουν τεράστιες πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές εκρήξεις, αλλά δεν πιστεύω ότι θα οδηγηθούμε στον αφανισμό ως είδος. Η εξέλιξή μας όμως θα εξαρτηθεί από τον τρόπο με τον οποίο θα επιλέξουμε να διαχειριστούμε όλα αυτά. Αν θα οδηγηθούμε στον Μεσαίωνα ή στην Αναγέννηση.

Η θρησκεία μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο

– Ως θρησκειολόγος, ποιος πιστεύετε ότι μπορεί να είναι ο ρόλος της θρησκείας σε αυτή τη διαδικασία;

– Η θρησκεία έχει και μπορεί να διαδραματίσει ρόλο οικολογικό. Η χριστιανική κοινότητα στις ΗΠΑ εξέδωσε μια «πράσινη» Βίβλο, και όταν λέω «πράσινη» δεν εννοώ ότι ήταν τυπωμένη σε ανακυκλωμένο χαρτί, αλλά οι αναφορές σε οικολογικά ζητήματα ήταν υπογραμμισμένες με πράσινο, με σχόλια πώς οι ιδέες αυτές μπορούν να εφαρμοσθούν στην καθημερινότητα.
Κι αυτό είναι ένα μικρό παράδειγμα. Υπάρχουν φιγούρες σε πολλές θρησκείες, όπως οι βουδιστές μοναχοί, οι οποίοι προσφέρουν εθελοντική εργασία για την προστασία των δασών κ.ο.κ.

– Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος είναι ιδιαίτερα δραστηριοποιημένος στον τομέα της οικολογίας...

– Βεβαίως ναι, το έργο του είναι πολύ σημαντικό. Υπάρχει λοιπόν μεγάλο περιθώριο για τη θρησκεία να δραστηριοποιηθεί και στον τομέα αυτό και όχι να περιορίζεται σε ζητήματα όπως ο γάμος μεταξύ ομοφυλοφίλων, το οποίο στις Ηνωμένες Πολιτείες, τουλάχιστον, μονοπωλεί το ενδιαφέρον των θρησκευτικών οργανώσεων.

Δεν λέω, μπορεί να είναι σημαντικό για πολλούς, αλλά όταν το κλίμα αλλάζει με τους ρυθμούς που αλλάζει, ο γάμος μεταξύ ομοφυλοφίλων θα είναι, πιστέψτε με, ένα από τα μικρότερα προβλήματά μας. Η θρησκεία μπορεί να παίξει ένα σημαντικό ρόλο αν αλλάξει τις προτεραιότητές της και επικεντρωθεί στην αειφορία.

Η υπερανάπτυξη, στην οποία οδηγηθήκαμε, δεν είναι βιώσιμο μοντέλο

– O ανεπτυγμένος κόσμος έχει ήδη διαγράψει μια συγκεκριμένη πορεία. Πώς μπορεί να πεισθεί ο αναπτυσσόμενος κόσμος να μην περάσει από την ίδια «καταστροφική φάση»;

– Κατ’ αρχήν να επισημάνω ότι ο ανεπτυγμένος κόσμος όχι απλώς έφθασε στην κορύφωση, αλλά την ξεπέρασε και ήδη εδώ και δεκαετίες πλέον μιλάμε για υπερκορεσμό. Τα δύο τρίτα των Αμερικανών σήμερα είναι παχύσαρκοι.

Παρενέργεια η παχυσαρκία

Η γενιά αυτή θα έχει μικρότερο προσδόκιμο ζωής από τις προηγούμενες εξαιτίας της παχυσαρκίας, αυτό είναι μια παρενέργεια ενός πολιτισμού που μας οδηγεί στην υπερκατανάλωση κρέατος, ζάχαρης, βιομηχανοποιημένων τροφών κ.λπ. Κι αυτό αφορά και πολλές άλλες χώρες του κόσμου.

Εχουμε, λοιπόν, εδώ και καιρό ξεπεράσει το όριο της ανάπτυξης και οδηγηθεί στην υπερανάπτυξη, με αποτέλεσμα να θέτουμε σε κίνδυνο την ύπαρξή μας. Οι αναπτυσσόμενες χώρες, επομένως, θα αρχίσουν να βλέπουν ότι αυτό το μοντέλο δεν είναι βιώσιμο. Στην πραγματικότητα, βέβαια, πιστεύω ότι οι αναπτυσσόμενες χώρες ακολουθούν τα δυτικά πρότυπα όχι γιατί απλώς τα αντιγράφουν, αλλά επειδή και εκείνες οι κοινωνίες πέφτουν θύματα της καταναλωτικής προπαγάνδας.

– Σήμερα, ωστόσο, στη Δύση υπάρχει μια τάση επιστροφής σε κάποιες αξίες πιο πνευματικές, λιγότερο καταναλωτικές. Η πνευματική αναζήτηση, για παράδειγμα, μέσα από συστήματα ανατολικής φιλοσοφίας όπως η γιόγκα και άλλα παρόμοια. Εκφράζει, κατά τη γνώμη σας, κάτι η τάση αυτή ή πρόκειται για ακόμη ένα τέχνασμα του μάρκετινγκ;

– Το ερώτημα είναι εξαιρετικό και η απάντησή μου είναι ότι ισχύουν και τα δύο. Ναι, πράγματι υπάρχει μια τάση αναζήτησης της ευτυχίας αλλού, μακριά από τον καταναλωτισμό εξαιτίας του κορεσμού που υπάρχει, όμως μόλις υπάρξει μια καινούργια τάση, το μάρκετινγκ την ανακαλύπτει και την εκμεταλλεύεται αμέσως. Δεν μπορείς πια να κάνεις γιόγκα σ’ ένα απλό στρωματάκι και φορώντας απλώς άνετα ρούχα, πρέπει πλέον να έχεις τον κατάλληλο εξοπλισμό, έτσι δεν είναι; Ομως ελπίζω ότι τα οφέλη τέτοιου είδους αναζητήσεων δεν θα χαθούν τελικά.

– Πιστεύετε ότι η στροφή προς την κατανάλωση «πράσινων» προϊόντων αποτελεί απλώς μια πιο «οικολογική» έκφραση του καταναλωτισμού ή θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί και ως ένα βήμα προς τη μετάβαση για την οποία συζητάμε;

– Ξανά, θεωρώ ότι ισχύουν και τα δύο. Ως καταναλωτές πρέπει να γνωρίζουμε ποιο προϊόν είναι καλύτερο, φιλικότερο προς το περιβάλλον κ.λπ. Ολες αυτές οι «πράσινες» ταμπέλες όμως είναι ταυτοχρόνως και παραπλανητικές. Σε έναν ιδεατό κόσμο, οι κυβερνήσεις θα έπρεπε να ελέγχουν αυτές τις διαδικασίες καθορισμού των φιλικών προς το περιβάλλον προϊόντων.
Στην Ιαπωνία, για παράδειγμα, υπάρχει ένα κρατικό σύστημα «βαθμολογίας» των προϊόντων, το οποίο δεν αφορά τον καταναλωτή, η επιλογή του οποίου καθορίζεται και από μια σειρά άλλων παραγόντων. Κάτι τέτοιο πραγματικά θα βοηθούσε.

Δύο εμπειρίες που έζησε στην Ελλάδα

– Κατά τη διάρκεια της σύντομης παραμονής σας στην Ελλάδα, ζήσατε την εμπειρία του ελληνικού γηπέδου, παρακολουθήσατε αν δεν κάνω λάθος έναν αγώνα ποδοσφαίρου, ενώ στη διάρκεια της ομιλίας - παρουσίασης του βιβλίου «Κατάσταση του κόσμου 2010», γίνατε, άθελά σας, στόχος μιας αρκετά έντονης διαμαρτυρίας ομάδας ακτιβιστών. Ως ακτιβιστής και ο ίδιος, πώς σχολιάζετε αυτές τις δύο εμπειρίες;

– Η αλήθεια είναι ότι δεν μου έχει τύχει ποτέ να βρεθώ στο στόχαστρο διαμαρτυρίας ατόμων, που ανήκουν μάλιστα στον αριστερό χώρο με την ευρεία έννοια. Είμαι σίγουρος ότι, αν είχαν ακούσει αυτά που έλεγα, θα τα υποστήριζαν, διότι βεβαίως μιλάμε για μια τεράστια αλλαγή σε κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Αλλά καθώς δεν μπορούσα και ακριβώς να καταλάβω τι έλεγαν, λόγω της γλώσσας, δεν μπορώ να σχολιάσω όσα υποστήριζαν. Κατανοώ, ωστόσο, τον ρόλο του ακτιβισμού σε αυτήν τη διαδικασία, θεωρώ κι εγώ τον εαυτό μου ακτιβιστή, και πρέπει να επισημάνω ότι ένα από τα κεφάλαια του βιβλίου είναι αφιερωμένο στα κοινωνικά κινήματα.

Οσο για την εμπειρία μου στο γήπεδο, ήταν συναρπαστική. Δεν είμαι λάτρης του ποδοσφαίρου, ως ανθρωπολόγος όμως αντιμετώπισα όσα βίωνα από ανθρωπολογικής πλευράς παρατηρώντας συμπεριφορές. Ηταν μια... τελετή, στην οποία οι άνθρωποι υιοθετούν συμπεριφορές που δεν μπορούν να υιοθετήσουν στην καθημερινή τους ζωή. Η συμμετοχή των οπαδών σε αυτήν... την τελετή ήταν εντυπωσιακή.


Συνέντευξη στη Θαλεια Kαρταλη, δημοσιευτηκε στην Καθημερινή της 27/11/2010

24.11.10

“Κρίση, η μητέρα της αλλαγής”

ΟΜΙΛΙΑ ΑΛΕΚΟΥ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΟΥ ΕΛΙΑΜΕΠ
Αθήνα, 23 Νοεμβρίου 2010

Κυρίες και κύριοι,

Πράγματι, στις κανονικές χώρες η κρίση είναι “η μητέρα της αλλαγής”. Αυτό όμως δεν ισχύει για τη χώρα μας. Δεν κατακτήθηκαν ακόμα οι πολιτικές, κοινωνικές και πολιτισμικές προϋποθέσεις για τον μετασχηματισμό της σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος.

Το 2011 θα είναι μια ιδιαιτέρως αποκαλυπτική χρονιά. Θα διαμορφωθούν νέες πραγματικότητες στο πολιτικό, στο κοινωνικό και στο οικονομικό πεδίο.

Πολιτικό πεδίο. Το 2011 θα διαφανεί η αδυναμία του πολιτικού συστήματος, εκ κατασκευής λαϊκιστικού, φοβικού και εξουσιαστικού, να χαράξει γραμμές στρατηγικού βάθους για την ανόρθωση της οικονομίας. Τ’ αδιέξοδα και η συνειδητοποίηση ότι η οικονομία είναι “σε αργό θάνατο” θα καταδείξουν την χαμηλή πολιτική διαχείριση της χώρας απ’ όλο το πολιτικό σύστημα.

Εκτιμώ ότι κάτω από το φοβικό σύνδρομο της απώλειας επιρροής και δύναμης στο εκλογικό σώμα, θ’ αρχίσει να ομιλεί και να καθοδηγεί και πάλι τη χώρα η εκπαιδευμένη πλέον φύση αυτού του λαϊκισμού. Ήδη έχουμε τα πρώτα σημάδια, όπως η συζήτηση για αναθεώρηση του μνημονίου, η χαλάρωση της δημοσιονομικής προσαρμογής κλπ.

Φαίνεται ότι εξαντλούνται τα ψυχικά αποθέματα της πολιτικής ελίτ της χώρας και των πέριξ αυτής δυνάμεων επιρροής. Σε λίγο θ’ αδυνατούν πλήρως να υποστηρίξουν σταθερά και με συνέπεια το επιβληθέν από τον διεθνή οικονομικό έλεγχο πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής και να συγκροτήσουν ένα ρεαλιστικό πρόγραμμα οικονομικής ανάπτυξης.

Φοβάμαι δηλαδή ότι εκπνέουν οι ψυχικές αντοχές και ότι το ψυχολογικό φορτίο υποστήριξης ρεαλιστικών πολιτικών από τις ιθύνουσες δυνάμεις της χώρας έχει φτάσει στα όριά του.

Να γνωρίζουν πάντως εκείνοι που καλλιεργούν αφελώς την ιδέα της δημοσιονομικής χαλάρωσης και προσαρμογής σε βάθος χρόνου ότι ακόμα κι αν το ανεχόταν η τρόικα, οι αγορές θα αντιδρούσαν βίαια.

Κοινωνικό πεδίο.
Κυρίες και κύριοι,
Η κοινωνία μας είναι έντονα μικροαστικοποιημένη στην συντριπτική της πλειοψηφία, κατακερματισμένη και με καταργημένες τις ιεραρχίες της, με σχολάζουσες έως και ανύπαρκτες τις πρωτοπόρες εκείνες μειοψηφίες που θ’ άνοιγαν τους καινούριους δρόμους και χωρίς κινητήριες εσωτερικές δυνάμεις. Είναι έτοιμη η κοινωνία μας σήμερα να παραδοθεί στον ανεξέλεγκτο μικροαστικό λαϊκισμό, που αντιδρά ως άθροισμα ατομικών συμπεριφορών και όχι ως συντεταγμένη κοινωνική δύναμη.

Στο λαό μέχρι σήμερα δεν καλλιεργήθηκε η εθνική αυτογνωσία. Δεν του έχουν μιλήσει ακόμη για τη δεινή θέση της χώρας και την προοπτική της. Επέλεξε, παραδείγματος χάριν, ο λαϊκισμός που καταδυναστεύει τη χώρα δεκαετίες να του αποκρύψει την φοβερή αλήθεια ότι τελούμε υπό Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο. Αντίθετα, του μιλάνε και διαπληκτίζονται για ένα κάποιο “χαρτί”, το “μνημόνιο”, θέλοντας συνειδητά κάτω από το βάρος συνολικών ενοχών τους να ελαχιστοποιήσουν ή να ξορκίσουν ότι ο διεθνής οικονομικός έλεγχος έχει ήδη επιβληθεί από τον περασμένο Μάιο.

Και το λαϊκίστικο πνεύμα δε σταματά μάλιστα εδώ. Παρουσιάζει τον διεθνή οικονομικό έλεγχο ως μια συνήθη απλή επιτήρηση ρουτίνας, η οποία μάλιστα θα αρθεί πολύ σύντομα.

Και αυτά τα λένε όλα τα κόμματα, ισχυριζόμενα μάλιστα ότι έχουν δήθεν έτοιμες λύσεις για να εξέλθουμε από την κρίση και να επανέλθουμε στην προτέρα κατάσταση. Δεν επιτρέπουν δηλαδή στο λαό να κατανοήσει το βάθος του προβλήματος, αφήνοντάς τον να πιστεύει απλώς ότι «κάτι κακό συμβαίνει, γι’ αυτό κάνε υπομονή, μπόρα είναι θα περάσει».

Ένα ψεύδος που επίσης καλλιεργείται στο λαό είναι αν η χώρα μας θα χρεοκοπήσει ή όχι. Αρνείται ο παραπλανητικός λαϊκισμός ν’ αποδεχθεί ότι τέτοιο δίλημμα ουσιαστικά δεν υπάρχει, γιατί η χώρα ήδη τελεί “υπό χρεοστάσιο” από τον περασμένο Μάιο, όταν οι διεθνείς κεφαλαιαγορές αρνήθηκαν να μας χρηματοδοτήσουν με συνέπεια να επέμβει ένας πολυμερής διεθνής οικονομικός έλεγχος και να μας χορηγήσει ένα διακρατικό δάνειο προκειμένου να εξοφλήσουμε τους δανειστές μας. Το δίλημμα αντίθετα είναι αν θα καταρρεύσουμε πλήρως ή όχι, και αυτό εξαρτάται αποκλειστικά από τις εθνικών διαστάσεων αποφάσεις που θα λάβουμε.

Όλα αυτά, κυρίες και κύριοι, έχουν ως συνέπεια την ουδετεροποίηση της κοινωνίας αλλά και την πλήρη αποδυνάμωση των ελάχιστων εκείνων δυνάμεων που έχουν συνειδητοποιήσει την κατάσταση. Αν σ’ αυτά προσθέσει κανείς ότι η χώρα δεν διαθέτει ιθύνουσα τάξη ή μια πραγματικά αστική τάξη με κριτήριο κουλτούρας, η οποία θα διαμόρφωνε κατευθύνσεις για μια διατηρήσιμη έξοδο από την κρίση, τότε αντιλαμβάνεται κανείς την μεγάλη σημασία της εθνικής αυτογνωσίας.

Οικονομικό πεδίο. Το 2011 προβλέπω ότι θα είναι μια εφιαλτική χρονιά. Θα καταπέσουν μύθοι και λεοντές. Οι επικοινωνιακές τεχνικές δεν θα φτάνουν πια να συγκαλύψουν δισταγμούς, φοβίες και αμηχανίες. Θα φανεί με τον πλέον αποκαλυπτικό τρόπο ότι η χώρα βιώνει, πέρα απ’ όλα τ’ άλλα, τον θανατηφόρο συνδυασμό υψηλού κόστους δανεισμού και ύφεσης.

Χαρακτηριστικά, οι τόκοι που θα πληρωθούν το 2011 σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία θα κινούνται γύρω στα 16 δις και μέχρι το 2015 θα αυξάνονται συνεχώς μέχρι του μυθώδους ύψους των 20 δις ευρώ, δηλαδή γύρω στα 9% του ΑΕΠ. Το βάρος αυτό είναι ασήκωτο για τη χώρα, γιατί οι τόκοι είναι καθαρό έλλειμμα πάνω στο οποίο πρέπει κανείς να προσθέσει και το υψηλό λειτουργικό έλλειμμα.

Το λέω αυτό για όσους βαυκαλίζονται ότι έχουν είτε έτοιμες συνταγές είτε - άλλοι – έτοιμες πολιτικές να εξαφανίσουν σύντομα το έλλειμμα της χώρας. Για ν’ απομειωθεί το έλλειμμα, να μειωθούν οι τόκοι και να σταθεροποιηθεί το χρέος πρέπει η χώρα να εξασφαλίσει για πολλά χρόνια με σταθερό τρόπο υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα. Προϋπόθεση όμως για να διασφαλιστεί υψηλό πρωτογενές πλεόνασμα είναι οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης. Διερχόμαστε όμως μια δεινή υφεσιακή περίοδο, η οποία θα συνεχιστεί με την ίδια ένταση και το 2011, με ύφεση πάνω από -4%, αλλά δυστυχώς θα συνεχίσει και το 2012 και το 2013.

Συνεπώς, η αποκλιμάκωση του ελλείμματος της χώρας τα επόμενα χρόνια κάτω από τις σημερινές συνθήκες διαχείρισης της οικονομίας είναι ανέφικτη. Για να το πετύχουμε πρέπει να καλυφθούν μεγάλα κομμάτια πληρωμής τόκων. Και για να γίνει αυτό πρέπει να διασφαλίσουμε μεγάλα πρωτογενή πλεονάσματα, δηλαδή πολύ περισσότερα έσοδα από τις δαπάνες. Επειδή όμως, λόγω ύφεσης, δεν μπορούμε να εξασφαλίσουμε έσοδα, δεν υπάρχει άλλος δρόμος από το ν’ απαλλαγεί η ελληνική οικονομία από μεγάλα τμήματα του δημόσιου τομέα και κρατικές δραστηριότητες που την επιβαρύνουν.

Σύμφωνα με μελέτες, το 30% περίπου του σημερινού κράτους είναι περιττό. Γι’ αυτό πέρα από τις καθολικές αποκρατικοποιήσεις των δημοσίων επιχειρήσεων προτείνω όλως ενδεικτικά την άμεση κατάργηση τμημάτων πανεπιστημίων και ΤΕΙ, δημοτικών επιχειρήσεων, ατροφικών νομικών προσώπων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου, άεργων διπλωματικών αντιπροσωπειών, στρατοπέδων, συγχώνευση μητροπόλεων, κατάργηση απολιθωμένων κρατικών υπηρεσιών, αποκεντρωμένων υπηρεσιών και γενικών γραμματειών διαφόρων υπουργείων. Περιορισμό του μεγάλου αριθμού στρατηγών, ναυάρχων, πτεράρχων και ταξιάρχων των ενόπλων δυνάμεων και των σωμάτων ασφαλείας, περιορισμό του πολυάριθμου διδακτικού προσωπικού με αύξηση των ωρών διδασκαλίας, δραστική περικοπή κατά 70% τουλάχιστον των πολυάριθμων Γενικών Διευθυντών και Διευθυντών υπουργείων και οργανισμών, δραστική μείωση του μεγάλου αριθμού των αντιπροέδρων των Ανωτάτων Δικαστηρίων και τέλος εξορθολογισμό ή κατάργηση και άλλων πολυάριθμων αφανών δημοσίων καταλυμάτων, τα οποία περιθάλπουν χρόνια τώρα τον κρατικό ανορθολογισμό.

Όλα θα κριθούν το 2011. Τότε θα φανεί αν θα επιβεβαιωθεί ο φόβος του μακροχρόνιου οικονομικού παγετώνα, που είναι το πιθανότερο ότι θα επικαθήσει επί της χώρας. Και εξηγούμαι: είναι σχετικά εύκολο για παράδειγμα να απομειώσεις το έλλειμμά σου από το 15,4% στο 10,4% το 2010, γιατί εκεί θα πάει απολογιστικά. Ας μην έχουμε ψευδαισθήσεις. Για να το πας από το 10,4% στο 7,4% την επόμενη χρονιά και πολύ περισσότερο όσο πηγαίνεις προς τον πυρήνα, τα πράγματα γίνονται πολύ δύσκολα αν όχι αδύνατα. Και αν η οικονομία σου είναι σε ύφεση, είναι ακόμα δυσκολότερα. Αν, ακόμη χειρότερα, οι μεταρρυθμίσεις που θα κάνεις είναι περιορισμένης και ήπιας μορφής, τότε είναι απολύτως βέβαιο ότι ούτε σε θετικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα θα οδηγηθείς, ούτε κι από την ύφεση θα εξέλθεις, ούτε ανάπτυξη θα οικοδομήσεις. Ακριβώς εκεί κρύβεται ο μεγάλος κίνδυνος να σχηματιστεί ο γνωστός παγετώνας της οικονομίας, που θα καθηλώσει τη χώρα στην οικονομική ακινησία και το λαό στη φτώχεια για πάρα πολλά χρόνια. Γι’ αυτό η θέση μου είναι, αν θέλουμε πραγματικά να θέσουμε τη χώρα μας σε αναπτυξιακή τροχιά, να προχωρήσουμε τώρα σ’ επώδυνες περικοπές τεράστιας έκτασης και βάθους στον δημόσιο τομέα, αλλά και σε εξορθολογισμό των δομών και του προσανατολισμού του, τομές που απαιτούν σκληρές συγκρούσεις με συντεχνιακά κατεστημένα και οργανωμένα συμφέροντα. Μόνο μέσα από την ήττα του παραπολιτικού αυτού κατεστημένου μπορούν να δημιουργηθούν νέες προϋποθέσεις οικονομικής ανάπτυξης. Μόνο έτσι θ’ απελευθερωθούν οι εσωτερικές δυνάμεις για ενδογενή ανάπτυξη σ’ όλους τους τομείς. Μόνο έτσι θα γίνουμε ξανά ελκυστικοί στις ξένες επενδύσεις.

Κυρίες και κύριοι,

Οι ανατροπές αυτές είναι κυριολεκτικά ζωτικής σημασίας και να μην τις επικαλούμαστε ευκαιριακά, απλά επειδή έγινε “της μόδας” αυτή την περίοδο να τα “βάζουμε” με το κράτος, χωρίς στην πραγματικότητα να τις πιστεύουμε.

Μια στρατηγική βάθους πρέπει να την εγγυώνται ορισμένες αρχές που πρέπει να τηρούνται απαραιτήτως:

α) Η χώρα πρέπει ν’ αποκτήσει εθνικό προσανατολισμό. Αρκετά τυραννιέται χρόνια τώρα με τη διαμάχη των δυνάμεων της “καθ’ ημάς ανατολής”, με τις δυνάμεις εκείνες που πιστεύουν στην ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας και στη λειτουργία της ως σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους. Δυστυχώς, αυτά τα δύο ρεύματα δεν συναντήθηκαν ποτέ ούτε τ’ άφησαν ώστε να κάνουν έστω και μια μείξη ελληνικής ιδιοτυπίας.

β) Επειδή στόχος είναι η διάσωση της χώρας, δεν ισχύουν τα διάφορα “δεν”, τα όρια, οι “κόκκινες γραμμές” και κάθε είδους αυτοδεσμεύσεις, οι οποίες μάλιστα πολλάκις αναιρούνται από τον Διεθνή Έλεγχο, προσθέτοντας αναξιοπιστία. Η λήψη των πολιτικών αποφάσεων θα πρέπει να είναι χωρίς φραγμούς και ιδεοληπτικές αυτοδεσμεύσεις.

γ) Οι περιστάσεις απαιτούν “μεταρρυθμίσεις-σοκ”. Συθέμελες αλλαγές σε όλα τα πεδία της δημόσιας ζωής της χώρας.

Κυρίες και κύριοι,

Τονίζω με έμφαση ότι χώρα πρέπει να αποκτήσει συγκεκριμένο προορισμό και πλεύση. Πρέπει να ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε και κυρίως πως. Αυτό απαιτεί όμως ένα μεγάλο εθνικό consensus, μία μεγάλη εθνική συναίνεση. Η συναίνεση όμως μεταξύ των σημερινών κομμάτων της χώρας είναι ανέφικτη και άνευ αξίας. Ο λαϊκισμός δεν παράγει consensus, παρά μόνο εξουσιασμό και υποκρισίες. Απαιτείται μια “νέα συμφωνία της ελληνικής κοινωνίας”, κυρίως με τον εαυτό της, για το που θέλει να πάει η χώρα.

Θα ζήσουμε για πολλά χρόνια υπό διεθνή οικονομικό έλεγχο. Δεν πρέπει η χώρα ν’ αφεθεί να σέρνεται και ο λαός να βαυκαλίζεται με αυταπάτες και ψεύδη που του καλλιεργούν καθημερινά οι κατεστημένοι της χώρας.

Οι περιστάσεις απαιτούν έναν άλλο τύπο και κυρίως ένα άλλο πνεύμα διακυβέρνησης. Κατά καιρούς έχει γίνει συζήτηση για οικουμενικά σχήματα και κυβερνήσεις τεχνοκρατών. Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν τέτοιες λύσεις εντός των σημερινών τειχών. Το πολιτικό σύστημα χρειάζεται το ίδιο έναν ισχυρό κλονισμό πριν επιχειρήσει αξιόπιστα να καθοδηγήσει τη χώρα στην έξοδο από την κρίση.

Προτείνω μέσα στο 2011 η Βουλή να εγκρίνει τη συγκρότηση μιας ανεξάρτητης επιτροπής κύρους, η οποία θα συντάξει ένα θαρραλέο και ριζοσπαστικό “πενταετές πρόγραμμα οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης”, στην ουσία δηλ. ένα σχέδιο αναγέννησης, που θα οδηγήσει τη χώρα συντεταγμένα, πειθαρχημένα και χρονοστοχευμένα στην έξοδο από την κρίση. Το σχέδιο αυτό θα πρέπει να κριθεί από το λαό με εκλογές – το ξαναλέω μ’ ΕΚΛΟΓΕΣ - . Τις εκλογές αυτές βέβαια δεν τις εννοώ και δεν τις προτείνω σε καμιά περίπτωση ως ένα από τα συνήθη πολιτικά παίγνια και καμώματα του συστήματος αλλά εκλογές με “ανοικτά τα βιβλία”, για να επιτευχθεί εθνική συμφωνία με βάση αυτό το πενταετές πρόγραμμα, που υπερβαίνει κόμματα και εκλογικές περιόδους. Θα ενσωματώνει τα μέτρα του μνημονίου και θα κινείται πέραν αυτού. Για ν’ αναλάβουν όλοι την ευθύνη τους για το μέλλον της χώρας, και πολύ περισσότερο ο λαός.

Μόνο με αυτή την προϋπόθεση μπορεί να επιτευχθεί εθνικό consensus. Μόνο έτσι μπορούν να ληφθούν αποφάσεις εθνικών διαστάσεων. Μόνο έτσι δεν θα κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας με ψευτοσυναινέσεις, ημίμετρα και αλυσιτελείς δήθεν μεταρρυθμίσεις. Μόνο έτσι μπορούν να διασφαλιστούν κοινωνικές συμμαχίες και ισχυρές πολιτικές νομιμοποιήσεις.

Αυτή τη στιγμή πλέουμε χωρίς πυξίδα. Με καθοδηγούσα την κουλτούρα του λαϊκισμού και τον “επικοινωνισμό” να καταστρέφει κάθε θετική προσπάθεια.

Το ριζοσπαστικό πνεύμα και περιεχόμενο αυτής της εθνικής συμφωνίας, που θα προκύπτει και θα επιβάλλεται από το πενταετές αυτό πρόγραμμα ανάπτυξης θα καθοδηγεί εφεξής τη χώρα και θα ελέγχονται οι εκάστοτε διαχειριστές του. Και όχι οι δημοκόποι και τα ιδεολογήματα του παρελθόντος.

Αλλά, κυρίες και κύριοι, θα ήθελα να συμπληρώσω τη σημερινή μου παρέμβαση και με ορισμένες συγκεκριμένες προτάσεις, όλως ενδεικτικές. Σε περιόδους μεγάλων αποδιαρθρώσεων, η φαντασία είναι επαναστατική δύναμη. Με παραδοσιακές φόρμες δεν αντιμετωπίζονται οι κρίσεις.

Προτείνω όλως ενδεικτικά:

Να προωθηθεί μέσω αναθεώρησης ειδική συνταγματική απαγόρευση παραγωγής δημοσιονομικών ελλειμμάτων. Είναι επιτακτικό να διαπεράσει τη χώρα και τους θεσμούς ένα νέο πνεύμα, ώστε να μη ζήσουμε ξανά τις σημερινές οικονομικές συνθήκες και τον ευτελισμό της χώρας μας.

Να καθιερωθεί συνταγματικό προνόμιο στον Υπουργό Οικονομικών για δικαίωμα άσκησης αρνησικυρίας (βέτο) επί των δαπανών στο σύνολο τις διοίκησης του κράτους.

Να καταργηθούν οι φόροι υπέρ τρίτων – των βολεμένων κοινωνικών συντεχνιών.

Να ανατεθεί ο φορολογικός έλεγχος των εταιριών που τηρούν βιβλία γ’ κατηγορίας σε πιστοποιημένα ιδιωτικά ελεγκτικά όργανα, όπως ελεγκτικές εταιρίες τραπεζών, ασφαλιστικών εταιριών κλπ.

Να συσταθεί σύγχρονος, αυτόνομος Οργανισμός Είσπραξης Δημοσίων Εσόδων (ΟΕΔΕ). Για να παύσει η είσπραξη των εσόδων να είναι το πάρεργο των εφοριών.

Να δημιουργηθεί άμεσα αυτοτελές Σώμα Οικονομικών Επιθεωρητών, το οποίο θα διενεργεί ουσιαστικούς και όχι τυπικούς ελέγχους σκοπιμότητας των δαπανών στο σύνολο του κράτους.

Να καταργηθεί το Ελεγκτικό Συνέδριο ως δικαστήριο και να μετατραπεί σε σύγχρονη ανεξάρτητη ελεγκτική αρχή, όπως σ’ άλλες χώρες.

Να καταργηθούν τα προνόμια του δημοσίου τομέα και να προσαρμοστούν τα δεδομένα της λειτουργίας του προς αυτά του ιδιωτικού τομέα. Δεν μπορεί άλλο να σηκώσει ο ιδιωτικός τομέας τα “κεκτημένα” του δημόσιου.

Κυρίες και κύριοι,

Πολλοί από εσάς, ακούγοντάς με, θα πείτε ότι όλα αυτά που προτείνω είναι μάταια, ότι δεν γίνονται. Θέλω να επαναλάβω τη ρήση του αείμνηστου Δημήτρη Τσάτσου, ότι «η μάταιη προσπάθεια δεν είναι μία άχρηστη προσπάθεια». Θα ήθελα αυτό το ριζοσπαστικό πνεύμα να κυριαρχήσει στη χώρα, για να ορίσουμε εμείς το μέλλον μας και όχι η απελπισία.

Οπως συμβαίνει στα κανονικά πάρκα της Ευρώπης και της Αμερικής

Eνας ιστορικός, πιθανότατα ο τελευταίος άνθρωπος που έχει απομείνει στη Γη εν έτει 2055 παρακολουθεί ένα φιλμ αρχείου του 2008. Στην οθόνη παρουσιάζονται ιστορίες ανθρώπων από όλο τον κόσμο. Ενας Ινδός επιχειρηματίας που δημιουργεί μία αεροπορική εταιρεία χαμηλού κόστους. Ενας φοιτητής από τη Νιγηρία που αγωνίζεται να επιτύχει. Ενας πετρελαιοπαραγωγός που λατρεύει την ύπαιθρο και τη Φύση. Ανθρωποι που ανησυχούν για την κλιματική αλλαγή, αλλά όχι αρκετά για να κάνουν ό,τι χρειάζεται όπως φαίνεται από το αποτέλεσμα, την καταστροφή του πλανήτη. Ο ιστορικός διερωτάται «μα γιατί δεν σώσαμε τους εαυτούς μας όταν υπήρχε ακόμα καιρός. Ημασταν ηλίθιοι;».

Την παραπάνω σκηνή από την ταινία του 2009 με τον εύγλωττο τίτλο «Η εποχή των ηλιθίων» -που παρουσιάστηκε λίγο πριν από την αποτυχημένη συνδιάσκεψη της Κοπεγχάγης για το κλίμα-, χρησιμοποίησε ο κύριος ερευνητής στο Αμερικανικό Ινστιτούτο Worldwatch κ. Ερικ Ασαντουριάν στο εισαγωγικό του κείμενο στην έκδοση της «Κατάστασης του κόσμου του 2010. Ο πολιτισμός σε μετάβαση. Από τον καταναλωτισμό στην αειφορία». Προσπάθησε έτσι να περιγράψει γλαφυρά τον τρόπο με τον οποίο είναι διαμορφωμένος ο σημερινός πολιτισμός και κατά συνέπεια σκέφτεται ο άνθρωπος που ζει μέσα σε αυτόν. Οσοι βέβαια μετέχουν στο δυτικό πρότυπο ζωής και κατανάλωσης καθώς όπως εξηγεί μειδιώντας «οι γευσιγνώστες από τη νέα Γουϊνέα λατρεύουν τις κάμπιες από τα φοινικόδεντρα».

Μιλώντας την προηγούμενη Κυριακή στην παρουσίαση της αντίστοιχης ελληνικής έκδοσης που πραγματοποίησε η νέα μη κυβερνητική οργάνωση με την επωνυμία «Οργάνωση Γη», ο κ. Ερικ Ασαντουριάν εξήγησε πως για να μην καταρρεύσει ο ανθρώπινος πολιτισμός πρέπει να μεταβληθούν ολοκληρωτικά τα κυρίαρχα πρότυπα. «Για να επιβιώσουμε πρέπει να αλλάξουμε» τόνισε χαρακτηριστικά. «Είναι αναγκαίο να αναδείξουμε λύσεις που θα οδηγήσουν σε βιώσιμο πολιτισμό» τόνισε, μιλώντας στην ίδια εκδήλωση ο γενικός διευθυντής της «Οργάνωσης Γη» κ. Χρήστος Ζούρας.

Ομως οι νουθεσίες για ένα περισσότερο ήπιο μοντέλο ζωής δεν είναι καθόλου εύκολο «να πιάσουν τόπο», καθώς ο καταναλωτισμός δεν είναι σημείο παρακμής του πολιτισμού μας όπως συχνά λέγεται αλλά αντίθετα δομικό στοιχείο του. «Τα πολιτισμικά πρότυπα, τα σύμβολα και οι αξίες και οι παραδόσεις με τις οποίες μεγαλώνει ένας άνθρωπος γίνονται τελικά “φυσικές”. Ετσι το να ζητάμε από τους ανθρώπους που έμαθαν να ζουν σε καταναλωτικά πολιτισμικά μοντέλα να μειώσουν το ρυθμό με τον οποίον καταναλώνουν, είναι σαν να τους ζητάμε να σταματήσουν να αναπνέουν» σημειώνει ο Αμερικανός εισηγητής.

Ο μοναδικός τρόπος να μην αναδειχθούμε στους «ηλίθιους» της ταινίας, καταστρέφοντας τον πλανήτη και μάλιστα με όπλο τις καλές προθέσεις, είναι να μάθουμε και να συνειδητοποιήσουμε τι συμβαίνει, να αποκτήσουμε με λίγα λόγια, Περιβαλλοντική Κοινωνική Νοημοσύνη. Στο πλαίσιο αυτό την ίδια ημέρα πραγματοποιήθηκαν και τα εγκαίνια του Βιβλιοπωλείου της Γης, ενός νέου οικολογικού βιβλιοπωλείου, που άνοιξε στην πλατεία ΝΑΤURA στο πάρκο Τρίτση σε συνεργασία με την Ευώνυμο Οικολογική βιβλιοθήκη. Και μόνο η λέξη «εγκαίνια» ακούγεται βαρετή. Και όμως αυτή τη φορά τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Οι μπόμπιρες -και ήταν πάρα πολλοί- κυλιόντουσαν στο γρασίδι αγκαλιά με τον σκύλο, παρακούοντας τις συμβουλές της μαμάς, ενώ οι μεγάλοι βρήκαν ευκαιρία για ζωηρές συζητήσεις υπό τους ήχους ζωντανής μουσικής. Οπως συμβαίνει στα «κανονικά» πάρκα της Ευρώπης και της Αμερικής, οι άνθρωποι έμοιαζαν να απολαμβάνουν τον δημόσιο χώρο. Και αυτό είναι το πρώτο μεγάλο βήμα για να αρχίσουν να νοιάζονται γι’ αυτόν. Ακριβώς το αντίθετο από ό,τι συνέβαινε εδώ και πολλά χρόνια στο πάρκο Τρίτση, έναν χώρο για τον οποίο συνήθως περίσσευαν οι εξαγγελίες αλλά για τον οποίο οι πολίτες έδειχναν χαρακτηριστική αδιαφορία. Οπως χαρακτηριστικά τόνισε ο υφυπουργός Εξωτερικών, κ. Σπύρος Κουβέλης, αναφερόμενος στο συγκεκριμένο πάρκο στα όρια των Δήμων Αγ. Αναργύρων, Καματερού και Ιλίου, που έχει περάσει σχεδόν μια εικοσαετία απαξίωσης από αρμόδιους αλλά και πολίτες «η μη χρήση φέρνει τελικά την αλλαγή χρήσης προς όφελος ορισμένων».

Και το βιβλιοπωλείο είναι μόνο η αρχή για τη νεοσύστατη Οργάνωση Γη που έχει στόχο να προσφέρει ενημέρωση και εκπαίδευση για το περιβάλλον.

Της Τανιας Γεωργιοπουλου, δημοσιεύθυηκε στην Καθημερινή της 23/11/2010

22.11.10

Στο Μυαλό Κάποιου Τυχαίου John Malkovich

Τις τελευταίες ημέρες το Νeuromarketing επανήλθε στην επικαιρότητα με τη σημαντική συμβολή του στη νίκη συγκεκριμένων υποψηφίων στις ενδιάμεσες εκλογές στις Η.Π.Α.


Υπάρχουν πλέον πολλά ερωτηματικά κατά πόσο η παραδοσιακή έρευνα αγοράς μπορεί να δώσει επαρκή αποτελέσματα για σύνθετες αποφάσεις, όπως η επιλογή μεταξύ διαφορετικών brands και των στοιχείων που τα απαρτίζουν. Ένα από τα σημαντικά συμπεράσματα που μας έχουν δώσει οι επιστήμες του εγκεφάλου και της νόησης (όπως μεταφράζεται το brain sciences) είναι ότι όταν ζητάμε από ανθρώπους να αιτιολογήσουν την καταναλωτική τους συμπεριφορά, λαμβάνουμε ως απάντηση μόνο ένα μικρό τμήμα των διεργασιών που συμβαίνουν στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια της διαδικασίας απόφασης.

Συχνά οι πληροφορίες που παίρνουμε από τις παραδοσιακές έρευνες είναι στην πραγματικότητα αποτέλεσμα συνειδητής προσπάθειας του ερωτώμενου να ανακατασκευάσει και να εκλογικεύσει μια υποσυνείδητη διαδικασία. Μια από τις θεμελιώδεις ιδέες στα brain sciences είναι ότι οι περισσότερες διαδικασίες που υποστηρίζουν τις αποφάσεις μας, είναι μη συνειδητά προσβάσιμες. Μπορούν να βρεθούν κατά κύριο λόγο στη σφαίρα της διαίσθησης και του υποσυνείδητου. Έτσι, για παράδειγμα, ένας συμμετέχων σε focus group μπορεί να αποφύγει να αναφέρει ότι στη διαδικασία απόφασης για αγορά συγκεκριμένων brands μπορεί να περιλαμβάνεται η αίσθηση της υπερηφάνειας που του δίνει το brand, η αίσθηση του «ανήκειν» στην ομάδα και άλλα παρεμφερή.

Και εδώ μπαίνει το Νeuromarketing. Το νέο πεδίο έρευνας που χρησιμοποιεί τη μεγάλη πρόοδο που έχει γίνει στις νευροεπιστήμες για να προβλέψει την καταναλωτική συμπεριφορά. Θεωρώντας ότι οι καταναλωτικές αποφάσεις λαμβάνονται σε κλάσματα του δευτερολέπτου στο υποσυνείδητο, συναισθηματικό τμήμα του εγκεφάλου, το Νeuromarketing χρησιμοποιεί τα ευρήματα των brain sciences σε συνδυασμό με την τεχνολογία, για να μελετήσει τις αντιδράσεις του εγκεφάλου σε συγκεκριμένα brand stimuli και να βγάλει συμπεράσματα για το τι μας αρέσει και τι όχι, τι μας δημιουργεί φόβο, τι μας ενθουσιάζει, τι μας κουράζει, κ.ο.κ., ώστε να επηρεάσει αντίστοιχα τη διαμόρφωση και τη διαχείριση του brand.

Το Νeuromarketing είναι ακόμη σε εμβρυακό στάδιο και υπόκειται σε κριτική σχετική με ηθικά θέματα. Κατά πόσο δηλαδή τα brands (εμπορικά, πολιτικά, εθνικά, κ.λπ.) δικαιούνται να «μπαίνουν» στο μυαλό μας, ώστε να μας κάνουν να προβαίνουμε ευκολότερα σε συμπεριφορές που τα ευνοούν. Η αντίθετη άποψη υποστηρίζει ότι το Νeuromarketing συμβάλλει, ώστε περισσότερα brands να ικανοποιούν καλύτερα περισσότερες ανάγκες ανθρώπων. Για περισσότερες πληροφορίες σας προσκαλώ να ανατρέξετε στο blog του Roger Dooley και τα πρόσφατα βιβλία του Martin Lindstrom.


Του Γιώργου Αναστασιάδη, αναδημοσιεύθηκε από το Μarketing Week, τεύχος 1313, 11/11/2010, στήλη Brand Forward


13.11.10

Ζήτημα Τιμής

Αυτήν την περίοδο διαπιστώνω ότι πολλά brands στην ελληνική αγορά δείχνουν να αντιμετωπίζουν σπασμωδικά τη διαχείριση των τιμών τους. Και μπορεί έτσι να εξασφαλίζουν το παρόν τους, αλλά θέτουν σε κίνδυνο το υγιές μέλλον τους.

Η σημασία της τιμής στη διαμόρφωση του brand equity δεν χρειάζεται πολλές αναλύσεις:
• Η τιμή επηρεάζει τις προσδοκίες και συνεπώς και την ικανοποίηση του καταναλωτή από το brand.
• Συχνά επηρεάζει την αρχικά αντιλαμβανόμενη αξία του brand - υψηλή τιμή άρα υψηλή αντιλαμβανόμενη αξία και αντίστροφα. Ειδικά σε αγορές περιορισμένης καταναλωτικής νοημοσύνης όπως, σύμφωνα με έρευνες, η ελληνική (Visa Europe, Shopping IQ, 2006).
• Σε κάθε περίπτωση η τιμή είναι το επισφράγισμα της συνολικής υπόσχεσης, των συνολικών «πιστεύω», του συνολικού χαρακτήρα ενός brand. Το συνεπές price management είναι αναπόσπαστο κομμάτι του σωστού brand management.

Αυτό τον καιρό παρατηρώ πολλά brands που παρά τις αυξήσεις σε κόστη και φόρους υπερπροβάλλουν πτώση τιμών, διακηρύσσοντας τη γενναιοδωρία τους αλλά αποφεύγοντας να δώσουν περαιτέρω εξηγήσεις. Σε αυτήν την περίπτωση το brand equity δεν απειλείται μόνο από την όποια ρήξη σχέσης εμπιστοσύνης brand-κοινού, αλλά και από τη νέα αντιλαμβανόμενη αξία που δημιουργεί η απότομη πτώση τιμής. Πιθανότατα σκέφτονται ότι σε αγορές χαμηλής καταναλωτικής νοημοσύνης οι καταναλωτές είναι λιγότερο καχύποπτοι και δεν παρακολουθούν την προηγούμενη πορεία των τιμών. Έχουν κάποιο δίκιο. Αλλά ας γνωρίζουν ότι έρευνες δείχνουν ότι η πτώση εισοδήματος οδηγεί σε αύξηση καταναλωτικής νοημοσύνης.

Άλλα brands «βομβαρδίζουν» με κάθε πιθανή ή απίθανη αφορμή τους καταναλωτές με μηνύματα για εκπτώσεις και προσφορές. Πέρα από την ενόχληση που μπορεί να προξενεί ο τρόπος επικοινωνίας, έχουμε και το -από πλευράς branding παράδοξο- φαινόμενο να εμφανίζεται το brand να «παρακαλάει» τον καταναλωτή. Ενώ κάποια άλλα brands παριστάνουν ότι δεν ρίχνουν μόνιμα τις τιμές επιλέγουν το μόνιμο εκπτωτικό κουπόνι στη συσκευασία. Χωρίς προφανώς να θυμούνται ότι στο παρελθόν αυτή η πολιτική οδήγησε σε μαρασμό μεγάλες υγιείς κατηγορίες προϊόντων.

Στις Η.Π.Α. κατά τη διάρκεια της κρίσης πολλά brands μείωσαν σημαντικά τις τιμές τους. Αρκετά από αυτά διατήρησαν ή κέρδισαν μερίδια. ‘Όμως τώρα που το κλίμα βελτιώνεται, βρίσκουν δυσκολία στην επαναφορά της πρότερης κατάστασης αφού οι καταναλωτές δεν τα αντιλαμβάνονται πια με τον ίδιο τρόπο. Η μείωση τιμής έφερε ακούσιο brand repositioning.

Δεν προτείνω στα brands να μην μειώνουν τις τιμές τους. Απλά υπενθυμίζω ότι η συνέπεια υπήρξε πάντα απαραίτητο συστατικό του επιτυχούς branding. Στις μέρες μας ισχύει το ίδιο και για την ειλικρίνεια και τη διαφάνεια.

Του Γιώργου Αναστασιάδη, αναδημοσιεύθηκε από το Μarketing Week, τεύχος 1312, 10/11/2010, στήλη Brand Forward

8.11.10

Το φωτεινό Σαββατόβραδο των Atenistas

More Great Things Happen. The financial crisis has resulted also in a good thing: More people now know that they have to participate and contribute more.
http://athensville.blogspot.com/2010/11/ov.html

5.11.10

Organization Earth / Οργανωση ΓΗ

No matter the crisis, some great things happen in Greece. I consider Organization Earth to be one of them.
Our objetive is to help the spread of Social Environmantal Intelligence among greater masses of the population.
The first initiative is the establishmnet of the Bookstore of Earth, a bookstore devoted to eco books, in parallel with the first publication of WorldWatch's State of the World in greek. The second initiative will be the Centre of Earth, the development of an infrastructure where hundreds of thousands of children will have the opportunity to come in contact with the natural environment of Attica and learn about environmental responsibility and a better way of living.
You can find more information @ http://www.organizationearth.com/ and www.organizationearth.com/orgnizationearth.pdf

Κενό Ταυτότητας (2)

Ο Henry Ford έλεγε ότι αν ρωτούσε τους πελάτες του τι ήθελαν, θα του απαντούσαν ένα γρηγορότερο άλογο. Και πίσω στην αρχή της εποχής του branding, πρωτοπόρες εταιρείες όπως η Lippincott &  Margulies και η Wolff Olins κήρυσσαν ότι το brand identity πρέπει πάνω απ’ όλα να εκφράζει το όραμα του Μάνατζμεντ για το brand.

Και ενώ αυτά συνεχίζουν να ισχύουν μέχρι σήμερα, ας αντιληφθούμε ότι η σχέση brand -καταναλωτή αλλάζει. Ο σχεδιασμός ενός λογοτύπου, μιας εταιρικής ταυτότητας, μιας συσκευασίας συνεχίζουν να είναι μη δημοκρατικές διαδικασίες. Παραμένουν μεταξύ της επιχείρησης και των επαγγελματιών του είδους. Αλλά αυτό δεν ισχύει με το τι προηγείται του σχεδιασμού, τα λανσάρισμά τους και τη διαχείριση της μάρκας εν γένει.

Σε παλιότερο σημείωμά μου έγραψα για τη μεταφορά ισχύος προς την πλευρά των καταναλωτών και προέτρεπα τα brands να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση. Και το παράδειγμα της Gap, που υποχρεώθηκε σε απόσυρση του νέου λογοτύπου, ήρθε να με επιβεβαιώσει. Για να εξηγήσουμε τη συγκεκριμένη αποτυχία, πέρα από το κενό οράματος στο οποίο αναφέρθηκα την περασμένη εβδομάδα, ας επανέλθουμε στη νέα σχέση brands και ανθρώπων.

Ο καταναλωτής σήμερα γνωρίζει πολλά και έχει πρόσβαση σε ακόμη περισσότερα. Για να μάθει, να εκφράσει άποψη, να επηρεάσει. Κατανοεί ότι μπορεί πλέον να απαιτεί από τα brands να υπάρχουν και να λειτουργούν για χάρη του. Και αν νιώσει ότι τον προδίδουν, θα τα βγάλει έξω όχι μόνο από τη ζωή του αλλά, συχνά, και από τη ζωή των τριγύρω του.

Στην περίπτωση του Gap, οι φίλοι του ένιωσαν αποκλεισμένοι. Ένα brand με μεγάλο συναισθηματικό φορτίο και μεγάλη ιστορία δεν τους έλαβε υπόψη, κινήθηκε αυτόνομα, έκανε του «κεφαλιού του». Αποφάσισε να αλλάξει χωρίς να τους πει γιατί, χωρίς να τους προτείνει ένα καινούριο όραμα. Πρόδωσε κάποια από αυτά που πίστευε χωρίς να εξηγήσει σε τι καινούργιο πιστεύει. Η προχειρότητα που επέδειξε δεν ήταν συμβατή με την εμπιστοσύνη που του έδειξαν. Έτσι, διεκδίκησαν την επαναφορά του brand στην πρότερη οικεία κατάσταση.

Ας γίνει συνείδηση του σύγχρονου επιχειρηματία, ότι με την απόφασή του να εξελίξει την επιχείρηση του και το προϊόν του σε brands, ουσιαστικά μοιράζεται την ιδιοκτησία με το κοινό - καταναλωτή, τον άνθρωπο, την κοινωνία. Η ευθύνη και η πρωτοβουλία θα παραμείνουν δικές του. Αλλά ο έλεγχος θα είναι δεδομένος. Η απόλυτη ελευθερία κινήσεων θα περιοριστεί. Και η νομή της ικανοποίησης και της επιτυχίας θα είναι κοινή. Γιατί αλλιώς είναι δεδομένο ότι θα έρθει η αποτυχία.


Του Γιώργου Αναστασιάδη, αναδημοσιεύθηκε από το Μarketing Week, τεύχος 1311, 01/11/2010, στήλη Brand Forward

Κενό Ταυτότητας (1)

H Gap αποφάσισε να αποσύρει το νέο, δραστικά αλλαγμένο λογότυπό της, μόλις μια εβδομάδα από την παρουσίασή του, λόγω της ηχηρής απόρριψής του από τους φίλους του brand στα Social Media.

Παρακολουθώ με ενδιαφέρον τη μεγάλη συζήτηση που έχει ξεκινήσει στα blogs για τις αιτίες. Αν και παρουσιάζονται και πιο τεκμηριωμένες απόψεις, δύο είναι οι κυρίαρχες: Το λογότυπο που αποσύρθηκε ήταν άσχημο, πρόχειρο ή εξαιρετικά απλοϊκό. Και η επιχείρηση θα έπρεπε να έχει προχωρήσει σε πιο εκτενή έρευνα αξιολόγησης του λογοτύπου πριν προχωρήσει σε μια τόσο μεγάλη αλλαγή. Θα διαφωνήσω εν μέρει και με τις δύο απόψεις.

Πρώτον, ένα λογότυπο δεν έχει να κάνει κυρίως με την αισθητική. Το αν είναι καλοσχεδιασμένο εξαρτάται από το αν εκπροσωπεί σωστά το brand vision και αν λειτουργεί σωστά στις διάφορες εφαρμογές του. Μπορεί το νέο λογότυπο της Gap να είναι χαρακτηριστικό δείγμα έλλειψης έμπνευσης, διαφοροποίησης, δημιουργικότητας και στυλ, αλλά δεν παύει να είναι ένα λογότυπο που θα μπορούσε να λειτουργεί σωστά σε συνάρτηση με κάποιο συγκεκριμένο brand vision.

Δεύτερον, δεν υπάρχει μεθοδολογία έρευνας (τουλάχιστον μέχρι το Neuromarketing να εξελιχθεί σε ικανοποιητικό βαθμό) που να μπορεί να δώσει αποτελέσματα για την επιτυχία ενός λογοτύπου χωρίς να λάβει υπ' όψη το brand vision και τη συνάρτηση του λογοτύπου με αυτό. Δηλαδή μια έρευνα θα δώσει θετικά αποτελέσματα για ένα λογότυπο που εκφράζει σωστά ένα brand vision, ακόμα και στις περιπτώσεις που το αυτό είναι λανθασμένο. Κι εκεί το πρόβλημα θα έχει να κάνει με τη διερεύνηση του οράματος και της στρατηγικής της μάρκας και όχι του σχεδιασμού του λογοτύπου.

Το κύριο πρόβλημα της Gap είναι ότι ποτέ δεν εξήγησε πειστικά τους λόγους της δραστικής αλλαγής. Δεν έκανε κατανοητό αν υπήρχε κάποια στρατηγική ή νέο brand vision πίσω από αυτήν την αλλαγή. Ούτε μέσα από την ανακοίνωσή της, ούτε μέσα από αλλαγές σε προϊόντα, καταστήματα, επικοινωνία. Το νέο λογότυπο δε συνοδευόταν από μια επανατοποθέτηση του brand, ούτε από κάποια υπόσχεση για νέο brand experience.

Κάποιοι θα αναρωτηθούν αν μπορεί μια τόσο μεγάλη μάρκα να έκανε τέτοιο λάθος. Η απάντηση είναι ναι. Τουλάχιστον σε αυτό το συμπέρασμα μας οδηγεί η προχειρότητα στο λανσάρισμα της νέας ταυτότητας, η αντίδραση της επιχείρησης στην κατακραυγή με την ανοιχτή πρόσκληση για νέες προτάσεις λογοτύπου, η βιασύνη της στην επαναφορά της πρότερης κατάστασης και η γεμάτη κοινοτυπίες τελική ανακοίνωσή της.

Αφιερωμένο εξαιρετικά σε όσους απαιτούν να «κλείσουν» θέματα ταυτότητας μέσα σε 2-3 εβδομάδες.


Του Γιώργου Αναστασιάδη, αναδημοσιεύθηκε από το Μarketing Week, τεύχος 1310, 21/10/2010, στήλη Brand Forward